Montrö Sözle?mesi Nedir Kelime Anlam? Nedir Hangi Maddeleri ?çeriyor

Dün 103 emekli amiral taraf?ndan aç?klanan bildiri sonras?nda gözler Montrö sözle?mesine çevrildi. Montri bogazlar sözle?mesi nedir hangi maddeler var merak konusu oldu.

Montrö Bo?azlar Sözle?mesi, 1936'da imzalanan ve Türkiye'ye ?stanbul ve Çanakkale bo?azlar? üzerinde kontrol ve sava? gemilerinin geçi?ini düzenleme hakk? veren uluslararas? sözle?me. Sözle?me, Türkiye'ye Bo?azlar üzerinde tam kontrol hakk? verir ve bar?? zaman? sivil gemilerin özgürce geçi?ini garantiler. Sözle?me, Karadeniz'e k?y?s? olmayan ülkelere ait sava? gemilerinin geçi?ini s?n?rlar. Sözle?menin ?artlar?, özellikle Sovyetler Birli?i Donanmas?'na Akdeniz'e eri?im hakk? sa?lamas? y?llar boyunca tart??ma konusu olmu?tur. 1923'te Lozan Antla?mas? ile birlikte imzalanan Bo?azlar Sözle?mesi'nin yerine geçmi?tir. Bu sözle?meyle birlikte Uluslararas? Bo?azlar Komisyonu'nun da görevi sonlanm??t?r.

Türkiye, Lozan Antla?mas?'yla birlikte imzalanan Bo?azlar Sözle?mesi'nin getirdi?i k?s?tlamalardan dolay? daima kayg? içinde bulunmu?tu. Sözle?menin imzaland??? tarihlerde güncelli?ini koruyan silahs?zlanma ümitlerine güvenen Türkiye'nin silahlanma yar???n?n tekrar ba?lamas?yla duydu?u huzursuzluk giderek artm??t?. Türkiye, duydu?u bu huzursuzlu?u ve Bo?azlar'?n statüsünde de?i?iklik yap?lmas? yolundaki teklifini konu ile ilgili imzac? devletlere duyurdu?unda farkl? kutuplarda yer almaya ba?layan bu devletlerin hemen hepsinden ortak bir anlay?? görmü?tü. ?ngiliz D??i?leri Bakanl???n?n 23 Temmuz 1936 tarihli bir notas?nda konu hakk?nda ?u görü?lere yer verilmi?tir: "Türkiye'nin Bo?azlar Sözle?mesi'nin de?i?tirilmesi ile ilgili iste?i hakl? kabul edilmektedir."

Bo?azlar?n statüsü ve gemilerin geçi? rejimi ile her zaman yak?ndan ilgilenen Birle?ik Krall?k'?n Türkiye'yi desteklemesine paralel olarak Balkan Antant? Daimi Konseyi'nin 4 May?s 1936'da Belgrad'da yapt??? toplant?da Türkiye'nin teklifini destekleme karar? al?nm??t?r. Türkiye'nin giri?imi Lozan Bo?azlar Sözle?mesi'nin di?er akitleri taraf?ndan da kabul edilince Bo?azlar'?n rejimini de?i?tirecek olan konferans, 22 Haziran 1936'da ?sviçre'nin Montrö kentinde toplanm??t?r. ?ki ay süren toplant?lardan sonra 20 Temmuz 1936'da Bulgaristan, Fransa, Büyük Britanya, Avustralya, Yunanistan, Japonya, Romanya, Sovyetler Birli?i, Yugoslavya ve Türkiye taraf?ndan imzalanan yeni Bo?azlar Sözle?mesi ile Türkiye'nin k?s?tlanm?? haklar? iade edilmi? ve bo?azlar bölgesinin egemenli?i Türkiye'ye geçmi?tir.[1] Türkiye daha önce Sovyetler Birli?i ile yapt??? sald?rmazl?k antla?mas? uyar?nca Sovyetler Birli?i'nin de deste?i al?nm??t?r. Sözle?me 9 Kas?m 1936'da yürürlü?e girmi? ve Milletler Cemiyeti Sözle?me Serisi'ne 11 Kas?m 1936'da kaydedilmi?tir.[2] Günümüzde yürürlüktedir.


Ticari Gemilerin Geçi? Rejimi
Bar?? zaman?nda, gündüz ve gece, bayrak ve yük ne olursa olsun, hiçbir i?lem (formalite) - sa?l?k denetimi hariç - olmaks?z?n Bo?azlar'dan geçi? ve gidi?-geli? (ula??m) tam özgürlü?ünden yararlanacaklard?r.
Sava? zaman?nda Türkiye, sava?an de?il ise bayrak ve yük ne olursa olsun Bo?azlar'dan geçi? ve gidi?-geli? (ula??m) özgürlü?ünden yararlanacaklard?r. K?lavuzluk ve yedekçilik (römorkörcülük) iste?e ba?l? kalmaktad?r.
Sava? zaman?nda Türkiye sava?ta ise, Türkiye ile sava?ta olan bir ülkeye ba?l? olmayan ticaret gemileri, dü?mana hiçbir biçimde yard?m etmemek ko?uluyla Bo?azlar'da geçi? ve gidi?-geli? (ula??m) özgürlü?ünden yararlanacaklard?r. Bu gemiler Bo?azlar'a gündüz girecekler ve geçi?, her seferinde Türk makamlar?nca gösterilecek yoldan yap?lacakt?r.
Türkiye'nin kendisini pek yak?n bir sava? tehlikesi tehdidi kar??s?nda saymas? durumunda, Bo?azlar'dan geçi? ve gidi?-geli? (ula??m) tam özgürlü?ünden yararlanacaklard?r; ancak gemilerin Bo?azlar'a gündüz girmeleri ve geçi?in her seferinde Türk makamlar?nca gösterilen yoldan yap?lmas? gerekecektir. K?lavuzluk, bir durumda zorunlu k?l?nabilecek; ancak ücrete ba?l? olmayacakt?r.
Sava? Gemilerinin Tâbi Olaca?? Yapt?r?mlar ve Geçi? Rejimi
1. Bar?? Zaman?

Karadeniz'e k?y?da? devletler, bu deniz d???nda yapt?rd?klar? ya da sat?n ald?klar? denizalt?lar?n?, tezgâha koyu?tan ya da sat?n al??tan Türkiye'ye vaktinde haber verilmi?se, deniz üslerine kat?lmak üzere Bo?azlar'dan geçirme hakk?na sahip olacaklard?r. Söz edilen devletlerin denizalt?lar?, bu konuda Türkiye'ye ayr?nt?l? bilgiler vaktinde verilmek ko?uluyla, bu deniz d???ndaki tezgâhlarda onar?lmak üzere de Bo?azlar'dan geçebileceklerdir. Gerek birinci gerek ikinci durumda, denizalt?lar?n gündüz ve su üstünden gitmeleri ve Bo?azlar'dan tek ba?lar?na geçmeleri gerekecektir.
Sava? gemilerinin Bo?azlar'dan geçmesi için, Türk Hükûmeti'ne diplomasi yoluyla bir ön bildirimde bulunulmas? gerekecektir. Bu ön bildirimin ola?an süresi sekiz gün olacakt?r;ancak, Karadeniz k?y?da?? olmayan devletler için bu süre on be? gündür.
Bo?azlar'dan geçi?te bulunabilecek bütün yabanc? deniz kuvvetlerinin en yüksek toplam tonaj? 15.000 tonu a?mayacakt?r.
Herhangi bir anda, Karadeniz'in en güçlü donanmas?n?n (filosunun) tonaj? sözle?menin imzalanmas? tarihinde bu denizde en güçlü olan donanman?n (filonun) tonaj?n? en az 10.000 ton a?arsa di?er k?y?da? ülkeler Karadeniz donanmalar?n?n tonajlar?n? en çok 45.000 tona var?ncaya de?in artt?rabilirler. Bu amaçla, k?y?da? her Devlet, Türk Hükûmetine, her y?l?n 1 Ocak ve 1 Temmuz tarihlerinde, Karadeniz'deki donanmas?n?n (filosunun) toplam tonaj?n? bildirecektir; Türk Hükûmeti de, bu bilgiyi, k?y?da? olmayan di?er devletlerle Milletler Cemiyeti nezdinde payla?acakt?r.
Bununla birlikte, Karadeniz k?y?da?? olmayan bir ya da birkaç Devlet, bu denize, insanc?l bir amaçla deniz kuvvetleri göndermek isterlerse, bu kuvvetin toplam? hiçbir varsay?mda 8.000 tonu a?amaz.
Karadeniz'de bulunmalar?n?n amac? ne olursa olsun, k?y?da? olmayan devletlerin sava? gemileri bu denizde yirmi-bir günden çok kalamayacaklard?r.
2. Sava? Zaman?

Sava? zaman?nda, Türkiye sava?an de?ilse, sava? gemileri yukar?da belirtilen ko?ullar içinde, Bo?azlar'da tam bir geçi? ve gidi?-geli? (ula??m) özgürlü?ünden yararlanacaklard?r.
Sald?r?ya u?ram?? bir Devlete ve Türkiye'yi ba?layan bir kar??l?kl? yard?m antla?mas? gere?ince yap?lan yard?m durumlar? d???nda sava?an herhangi bir Devletin sava? gemilerinin Bo?azlar'dan geçmesi yasak olacakt?r.
Karadeniz'e k?y?da? olan ya da olmayan devletlere ait olup da ba?lama limanlar?ndan ayr?lm?? bulunan sava? gemileri, kendi limanlar?na gitmek maksad?yla bo?az geçi?i yapabilirler.
Sava?an devletlerin sava? gemilerinin Bo?azlar'da herhangi bir el koymaya giri?meleri, denetleme (ziyaret) hakk? uygulamalar? ve ba?ka herhangi bir dü?manca eylemde bulunmalar? yasakt?r.
Sava? zaman?nda, Türkiye sava?an ise, sava? gemilerinin geçi?i konusunda Türk Hükûmeti tümüyle diledi?i gibi davranabilecektir.
Türkiye kendisini pek yak?n bir sava? tehlikesi tehdidi kars?s?nda sayarsa, Türkiye sava? durumu geçi? rejimini uygulamaya ba?layacak ancak; Milletler Cemiyeti Konseyi Türkiye'nin ald??? önlemleri 3'te 2 ço?unlukla hakl? bulmazsa Türkiye bu önlemlerini geri almak zorunda kalacakt?r.